چکیده این نوشتار، با روش توصیفی(Descriptive) و ‌کتابخانه‌ای، به آسیب‌شناسی وجود رقیب برای مسجد پرداخته است. بدین منظور، پس از بیان اهمّیت و جایگاه مسجد در صدر اسلام و عصر ظهور، واژگان کلیدی و مکان‌ها و نهادهای رقیب مسجد تعریف شد و سپس، فلسفه و تاریخچه پیدایش و گسترش آنها تشریح شد که این رقیبان عبارت‌اند از: حسینیّه، زینبیّه و فاطمیّه، تکّیه، مهدیّه، عزاخانه‌های موقّت، مسجدجامع، روضه‌خوانی در منازل، فرهنگ‌سرا یا خانه‌های فرهنگ، مسجد و تعدّد آن، رسانه‌جمعی و مسجد مجازی. علاوه بر تعریف هر یک از رقیبان مسجد، برخی از آسیب‌های اختصاصی اثرگذار آنها بر رونق مسجد و منزلت معنوی، ‌اعتقادی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی مسجد بیان گردیده و راه‌حل برون‌رفت از این آسیب‌ها مطرح شد. در ادامه، فهرست برخی از آسیب‌های کلّی و عمومی رقیبان مسجد، با نگاهِ کاربردی مطرح گردید. بر اساس نتایج این تحقیق، مدیریت وضعیّت حاضر و بهبود رونق مساجد، تنها با سبک مدیریت اُرگانیک (organic management) امکان‌پذیر بوده و مرکز رسیدگی به امور مساجد کشور باید با اِعمال مدیریت متمرکز (management centralized) به طور مستقیم یا غیرمستقیم دارای شاخص‌ترین نقش اثرگذار در این مورد باشد.

این نوشتار، با روش توصیفی(Descriptive) و ‌کتابخانه‌ای، به تبیین جایگاه و شاخصه¬های مسجد طراز اسلامی در صدر اسلام پرداخته است. در این راستا، بعد از بیان مفهوم واژه «طراز» و پارادایم‌های مسجد طراز نظام اسلامی، مهم¬ترین شاخصه¬های مسجدِ طراز اسلامی تحت عناوین: مسجد، کانون عبادت؛ مسجد، کانون فعالیتهای سیاسی؛ مسجد، کانون فعالیتهای اجتماعی؛ مسجد، کانون فعالیتهای اقتصادی؛ مسجد، مرکز دادخواهی و قضاوت؛ مسجد، پایگاه نظامی؛ مسجد، کانون تربیت و آموزش، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در میان ویژگیها و کارکردها مسجد در صدر اسلام، کارکردهای تربیتی و آموزشی آن تبلور شایان توجّهی داشته است؛ ازاین¬رو، در این نوشتار به طور مبسوط، کارکردهای آموزشی و تربیتی این مکان مقدس مورد بررسی قرار گرفت.

چکیده هماکنون دوره های متعدد آموزشی رسمی و غیر رسمی در سطح دانشگاهی و حوزوی با محوریت تربیت نظری در علوم انسانی و اجتماعی در سطح ملی و بین المللی طراحی و اجرا می شود. به نظر می رسد با توجه به اهمیت وضرورت توجه به مسجد و پیچیدگی اداره این مکان مقدس در سطح خرد و کلان لازم است رشته آموزشی مستقلی برای حصول به اهداف والای تمدن اسلامی و الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت با محوریت مسجد طراحی شود. نویسنده در این مقاله، ضمن بررسی اجمالی وضعیت رشته های مرتبط با این موضوع در داخل و خارج از کشور و اقدامات صورت گرفته در این خصوص، الگوهای طراحی نظام آموزشی و برنامه درسی را به اختصار مورد توجه قرار داده و نهایتاً با توجه به ادبیات موجود الگوی اولیه دوره آموزش مدیریت مساجد در سطح تحصیلات تکمیلی را ارایه خواهد کرد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است.

اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ دﯾﺪﮔﺎه¬ﻫﺎی داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﭘﯿﺎم ﻧﻮر ﻣﺮﮐﺰ ﺳﺎری در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽ ﭘﺮدازد و آﺳﯿﺐ¬ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺴﺎﺟﺪ را از ﻧﮕﺎه داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﭘﯿﺎم ﻧﻮر ﻣﺮﮐﺰ ﺳﺎری ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ¬ﮐﻨﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ در ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺴﺠﺪی و ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺟﺎﻣﻌة آﻣﺎری اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﯿﺎم ﻧﻮر ﻣﺮﮐﺰ ﺳﺎری در ﺳﺎل 1392ﻣﯽ¬ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ را 270 ﻧﻔﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ داده اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﻧﻮع ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﭘﯿﻤﺎﯾﺸﯽ و از ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮرﺳﯽ¬ﻫﺎی ﻣﯿﺪاﻧﯽ اﺳﺖ و اﻃﻼﻋﺎت از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارک ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺮﺳﺶ¬ﻧﺎﻣﻪ¬ﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ. دراﯾﻦ روش از ﭘﺮﺳش¬نامه ﻣﺤﻘﻖ-ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و اﻋﺘﺒﺎر و رواﯾﯽ آن ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﯾﺎﻓﺘﻪ¬ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ¬دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺴﺠﺪی و هم ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣؤﺛﺮ اﺳﺖ و در ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺴﺠﺪی ﻋﺎﻣﻞ وﺿﻌﯿﺖ ﻇﺎﻫﺮی و ﻣﻌﻤﺎری ﻣﺴﺎﺟﺪ از ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺎﻣﻞ¬ﻫﺎ و در ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺎﻧﻮاده و وﺿﻌﯿﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ از ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺎﻣﻞ¬ﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻫﻤﯿﺖ را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ.در ﭘﺎﯾﺎن ﺳﻌﯽ ﺷﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﺎﻓﺘﻪ¬ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎداﺗﯽ اراﺋﻪ ﮔﺮدد. ﮐﻠﯿﺪ واژه: ﻣﺴﺠﺪ، اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ، داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﭘﯿﺎم ﻧﻮر ﻣﺮﮐﺰ ﺳﺎری ، آﺳﯿﺐ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺴﺎﺟﺪ.