ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﺑﯿﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪ
اﻣﺮوزه ﺑﯿﺮون آوردن ﺟﻮاﻧﺎن از ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺴﺘﻪ ﺧﺎﻧﻪ و ﺟﺬب آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻄﻦ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و دﯾﻨﯽ ﺑﺮای ﻓﻌﺎﻻن و از ﺟﻤﻠﻪ وﻋﺎظ ﻣﺴﺎﺟﺪ، ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮابآﻟﻮد، ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺎﻧﯿﺘﻮر راﯾﺎﻧﻪ و ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻧﺒﺎﺷﯿﻢ. ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ اﻣﺮوز در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ ﺷﺪّت در ﻣﺎدﯾﺎت و ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎی دﻧﯿﻮی و ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﻏﺮق ﺷﺪه و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻓﺴﺎد، ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽ، ﺟﻨﮓ، ﻣﺸﮑﻼت اﺧﻼﻗﯽ و رواﻧﯽ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﺷﻮد. ﺗﻨﻬﺎ داروی ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ و ﻧﺠﺎتدﻫﻨﺪة اﻧﺴﺎن از ﻧﺎﻣﻼﯾﻤﺎت ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺠﻮﯾﺰ ﮐﺮد، ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ذات ﻻﯾﺰال اﻟﻬﯽ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪﻫﺎی رﺣﻤﺖ وی اﺳﺖ (ﻣﻮﺣﺪی،1384). ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﺟﻠﻮه ارﺗﺒﺎط ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮق و ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﮑﺎن ﻣﻘﺪس ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻓﺮﯾﻀﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﯽﺑﺪﯾﻞ و ﻣﻬﻤﯽ در ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻤﺎل دارد. ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﯾﻨﺪهﺳﺎزان و از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﻫﺎی ﮐﺸﻮر در ﭘﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﯿﻨﺸﯽ ﭘﻮﯾﺎ، ﻣﺘﺤﻮل و ﺟﺪﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻮده و ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ آن ﻫﺮ ﺗﻼﺷﯽ را ﭘﺬﯾﺮا هستند. ﺷﺨﺼﯿﺖ واﻗﻌﯽ در دوره ﺟﻮاﻧﯽ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﻣﺎﯾﻪﻫﺎی آن ﺑﺮ آورده ﺷﺪن ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻣﻌﻨﻮی ﺷﺎن اﺳﺖ (ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ و دﯾﮕﺮان،1389). ﻫﻮﯾﺖ ﯾﺎﺑﯽ و ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮوﻫﯽ، ﺣﺮﻣﺖﻃﻠﺒﯽ و ﺗﺸﺨﺺ و اﺑﺮاز وﺟﻮد، ﮐﻤﺎلﺟﻮﯾﯽ و ﺷﺎداﺑﯽ و آراﻣﺶﺟﻮﯾﯽ، ﺗﺮﺑﯿﺖ و اﺧﻼق اﻧﺴﺎﻧﯽ، ﻣﻌﺮﻓﺖ، ﻣﻌﺎﺷﺮت و ﻧﻮﻋﺪوﺳﺘﯽ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻣﻌﻨﻮی ﺟﻮاﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ. دﯾﻦ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎملترین دﯾﻦ اﻟﻬﯽ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮی ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻓﻄﺮی ﺟﻮان و ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه او ﺑﻪ ﻗﻠﻪﻫﺎی ﺳﻌﺎدت و رﺳﺘﮕﺎری اﺑﺪی در ﻫﺮ دو ﺟﻬﺎن اﺳﺖ(ﻋﺒﺎﺳﯽ،1389). ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺗﻼش ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ آﮔﺎﻫﯽﻫﺎی دﯾﻨﯽ آﻧﺎن از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. اﮔﺮ ﻣﯿﺰان ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﺎرف و آﻣﻮزهﻫﺎی دﯾﻨﯽ از رﺷﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺨﺼﯿﺖ دﯾﻨﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻪﺳﺰاﯾﯽ در آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورﻧﺪ.
در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺧﻮد ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﻣﻬﻢ در اﺑﻌﺎد فرهنگی-سیاسی، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ-ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ دارﻧﺪ. ﻣﺴﺎﺟﺪ ﯾﮑﯽ از اﻣﺘﯿﺎزات اﺳﻼم و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺮدم و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﺒﺎدت و ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺒﯽ ﻣﮑﺮم اﺳﻼم ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ (ص) ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮاﻓﺖ ﺣﻀﻮر اﻧﺒﯿﺎء را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻃﻼق ﺧﺎﻧة ﺧﺪا ﺑﺮ آن ﺻﺪق ﮐﻨﺪ (ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ و دﯾﮕﺮی،1389). ﻣﺴﺠﺪ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﯽﺑﺪﯾﻞ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺟﻮان را ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﻮزهﻫﺎی دﯾﻨﯽ ﺑﺎرور و روح ﺧﺪاﺟﻮﯾﯽ وﻋﺪاﻟﺖﺧﻮاﻫﯽ را در اﻋﻤﺎق وﺟﻮد آﻧﺎن رﯾﺸﻪ دار ﺳﺎزد.
اهداف این تحقیق عبارتند از:
-ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗأﺛﯿﺮ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺴﺠﺪی ﻣؤﺛﺮ ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ
-ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻌﻤﺎری و ﻓﻀﺎی ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ
-ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ اﻣﺎم ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ
-ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻓﻌﺎﻻن ﻣﺴﺠﺪی ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ
-ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ
-ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﮐﺎﻧﻮن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ
اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﻧﻮع ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ – ﭘﯿﻤﺎﯾﺸﯽ و از ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎی ﻣﯿﺪاﻧﯽ اﺳﺖ و اﻃﻼﻋﺎت از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارک ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ.
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﺎﻣﻠﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺿﻌﯿﺖ ﻇﺎﻫﺮی ﻣﺴﺠﺪ، وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﻓﺮدی و ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮ، ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺴﺠﺪ، وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﺳﺎﯾﺮ دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران (ﻫﯿﺌﺖ اﻣﻨﺎ، ﺧﺎدﻣﯿﻦ و…)ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮده اﯾﻢ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﺎر ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.
در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ راﻫﺒﺮدﻫﺎ و راﻫﮑﺎرﻫﺎی ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﻣؤﻟﻔﻪﻫﺎی اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺣﻀﻮر ﺟﻮاﻧﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﭘﺮدازد. اﯾﻦ ﻣؤﻟﻔﻪﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﮐﻼن، اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﻣﺘﻮﻟﯿﺎن ﻣﺴﺎﺟﺪ، واﻟﺪﯾﻦ و ﺧﺎﻧﻮاده، ﻧﻬﺎدﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﻓﻀﺎ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﺴﺠﺪ، رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻫﻤﺴﺎﻻن.
الف) برنامه ریزی کلان
ﻣﯿﺰان اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ در ﻫﺮ ﻧﻬﺎدی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻫﺎ و ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی آن ﻧﻬﺎد روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد. ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮔﺬرا ﺑﻪ ﻧﻘﺶﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎی ﻋﺒﺎدی، ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، آﻣﻮزﺷﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻔﺎء ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﺴﺠﺪ را روﺷﻦ ﺳﺎزد. ﻟﺰوم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﮐﻼن در راﺳﺘﺎی ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزی و ارﺗﻘﺎی ﻓﺮﻫﻨﮓ دﯾﻨﯽ و اﺳﻼﻣﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺸﺨﺺﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت اﻧﺴﺎﻧﯽ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ. اﮔﺮ ﻣﺘﻮﻟﯿﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﺎﻟﺴﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی دﻗﯿﻖ و ﺣﺴﺎبﺷﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﯾﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﻪ ﯾﮏ ﻓﺮﺻﺖ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺮای ﭘﯿﺸﺒﺮد ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻟﯽ اﺳﻼم ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد. در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﯾﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت، ﺗﺤﺖ تأثیر دﺧﺎﻟﺖﻫﺎ و ﻏﺮضورزیﻫﺎی دﺷﻤﻨﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ زﻣﯿﻨﻪ اﯾﺠﺎد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﺮای ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺻﯿﻞ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮ ﻣﺴﺌﻮﻻن و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰان ﺿﺮوری اﺳﺖ در ﺣﻔﻆ ﻣﻼکﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺮای ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻮﺷﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﻨﺒﺮ و ﻣﺤﺮاب در اﺧﺘﯿﺎر ﻋﺪهای ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ از اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﻼﻣﯽ ﺧﻮد ﺑﯽﺧﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ دﯾﻦ ﮔﺮﯾﺰﺷﺪن ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن از ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﺎن را در دام ﻣﮑﺘﺐﻫﺎی ﻧﺎﺻﻮاب ﻏﺮﺑﯽ و ﺷﺮﻗﯽ ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ. ﻣﺴﺎﺟﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺟﻠﺐ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒة ﺟﻮاﻧﺎن را ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﻨﺪ (ﻣﻮﺣﺪی،1384). ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻣﺮوزه ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮی آن در ﺣﺎﺷﯿﻪ و ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻧﺴﻞ ﺟﻮان اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﻮاﻧﺎن در ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻣﺮوز ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﮐﻤﺘﺮ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﻣﺸﮑﻼت را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮی ﻣﺸﮑﻼت ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ درک اﯾﻦ ﺧﻼءﻫﺎ در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﭘﺎﺳخگوی ﻣﺸﮑﻼت رواﻧﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ. در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺴﺎﺟﺪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣأﻣﻨﯽ ﺑﺮای رﻫﺎﯾﯽ از ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﻨﺠﻼبﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
ب) امام جماعت
ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن ﻣﻬﻢ ﻣﺴﺠﺪ در ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن، اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ دادن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ. اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻧﻮن ﻣﺮﮐﺰی ارﺗﺒﺎﻃﺎت در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮاﺟﻌﯿﻦ ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ. لازم است اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی زﯾﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ:
- آﮔﺎﻫﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻣﺘﻮن دﯾﻨﯽ و ﻓﻘﻬﯽ؛
- اﯾﻤﺎن و ﺑﺎورداﺷﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎی ﺧﻮد؛
- ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻮدن ﺑﻪ اﺣﮑﺎم ﺷﺮﻋﯽ و اﺧﻼﻗﯽ؛
- اﺧﻼق ﺧﻮش و اﻧﺲ ﺑﺎ ﺟﻮاﻧﺎن.
اﻣﺮوزه ﺑﯿﺮون آوردن ﺟﻮاﻧﺎن از ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺴﺘﻪ ﺧﺎﻧﻪ و ﺟﺬب آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻄﻦ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و دﯾﻨﯽ ﺑﺮای ﻓﻌﺎﻟﯿﻦ ﻣﺤﻼت و از ﺟﻤﻠﻪ وﻋﺎظ ﻣﺴﺎﺟﺪ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود ﺗﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮابآﻟﻮد و ﭼﺸﻢدوﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺎﻧﯿﺘﻮر راﯾﺎﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﯿﻢ. ﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪ را ﺑﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد و از اﯾﻦ وﺳﺎﯾﻞ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻏﺮب اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد. اﯾﻦ ﻣﻬﻢ درﺻﻮرﺗﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ و وﻋﺎظ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻠﻮم روز ﻣﺠﻬﺰ ﮐﺮده و ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ازﻫﻤﯿﻦ وﺳﺎﯾﻞ ﺑﺮای ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ. اﻣﺎ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺒﺎﯾﺪ از روشﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ ﺟﻠﺐ و ﺟﺬب ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮد زﯾﺮا ﻓﻨﺎوری روز ﻏﺮب ﻓﺎﻗﺪ روح و ﻋﻄﻮﻓﺖ اﺳﺖ و در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد ﮐﺎری ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﭼﻬﺮه ﺑﻪ ﭼﻬﺮه ﻣﯽﮐﻨﺪ اﯾﻦ وﺳﺎﯾﻞ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ.
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﺨﺼﯿﺖ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻮردی ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ. اﮔﺮ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﮔﺮم و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ آراﻣﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ، ﺟﻮاﻧﺎن ﻫﻢ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺸﺎن را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده و اﺣﺴﺎس اﺳﺘﻘﻼل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. در ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﮕﯿﺰه دروﻧﯽ و اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﯽ ﮐﻢ اﺳﺖ، اﮔﺮ رواﺑﻂ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﮔﺮﻣﯽ و ﭘﺬﯾﺮش ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ ارزش و ﺷﺨﺼﯿﺖ دادن به آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮات ﺳﺎزﻧﺪهای در ﻗﻮی ﮐﺮدن اﻋﺘﻘﺎدات داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺤﻮ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ زﯾﺮ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﺎﺷﺪ:
1. ﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺖ:
ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺎ ﻓﺮدی را ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻠﯽ ﻧﻘﺺ ﻋﻤﺪهای در او ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﻤﯽدﻫﯿﻢ و او را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ و ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ. از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺖ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮ، آﮔﺎه و ﺑﺮﺧﻮردار از ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻮده و ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﺧﻮش ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎﺷﺪ.
2. ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ:
ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﺬﯾﺮش ﻓﺮد ، اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺎً ﺑﺎ او ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و او را دوﺳﺖ دارﯾﻢ. در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ او ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ دارد. آری، ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ آن اﻧﺪازه از درک و ﻓﻬﻢ رﺳﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﺘﯿﺎزات روﺣﯽ ﻓﺮد را درک ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ اﻣﺎﻣﺎن ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ دﯾﮕﺮان در ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﻣﺤﺒﻮب و ﻣﻤﺘﺎز ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ اﯾﺠﺎد ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: دوری از ﺧﻮدﺧﻮاﻫﯽ، ﺗﮑﺒﺮ و ﺧﺸﮏ و ﻣﺘﺤﺠﺮ ﺑﻮدن و ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮدن ﺻﺪاﻗﺖ، ﻣﺤﺒﺖ، ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ، اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮی و ﺷﻮخﻃﺒﻌﯽ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی آﻧﻬﺎ.
3. ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ:
در اﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ روح ﺟﻮان ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺒﺤﺚ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ اﺳﺖ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدن ارﺗﺒﺎط و ﻫﻤﺰﺑﺎﻧﯽ و ﻫﻤﺪﻟﯽ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و دوم اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ و ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدة ﺻﺤﯿﺢ، آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ. اﻣﺎم (ره) ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ: «اﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﻠﺒﯽ و ﺣﻀﻮر ﺑﺎﻃﻨﯽ در اﯾﺎم ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ، زﯾﺮا ﮐﻪ ﻗﻠﺐ ﺟﻮان ﻟﻄﯿﻒ و ﺳﺎده اﺳﺖ و ﺻﻔﺎﯾﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و واردات آن ﮐﻤﺘﺮ و ﺗﺰاﺣﻤﺎت و ﺗﺮاﮐﻤﺎت در آن ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ ، ﭘﺲ ﺷﺪﯾﺪ اﻻﻧﻔﻌﺎل و ﮐﺜﯿﺮاﻟﻘﺒﻮل اﺳﺖ. ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮ ﺧﻠﻖ زﺷﺖ و زﯾﺒﺎﯾﯽ در ﻗﻠﺐ ﺟﻮان ﺑﻬﺘﺮ داﺧﻞ ﺷﻮد و ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ و زودﺗﺮ از آن ﻣﺘﺄﺛﺮ و ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺷﻮد. ﺑﺴﯿﺎر اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﯾﺎ ﺑﺎﻃﻞ ﯾﺎ زﺷﺖ ﯾﺎ زﯾﺒﺎ را ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺑﺎ اﻫﻞ آن ﺑﺪون دﻟﯿﻞ و ﺣﺠﺖ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ.»[1]
ج)هیأت امناء
ﻫﯿﺌﺖ اﻣﻨﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻧﯿﺰ در اداره ﻣﺴﺎﺟﺪ و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه ای دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﻣﺪاﻗﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. در زﯾﺮ ﺑﺮﺧﯽ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻫﯿﺌﺖ اﻣﻨﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ در اﻣﺮ ﻣﺴﺠﺪداری ﻻزم اﺳﺖ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد.
1. ﻫﻤﮑﺎری ﺟﺪی:
ﻫﯿﺌﺖ اﻣﻨﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺟﺪی ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮده و ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻐﻞ ﺧﻮد اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﺑﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮد در ﻗﺒﺎل ﻣﺴﺠﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ توجه داشته باشند. ﮔﺎﻫﺎ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻓﺮادی ﻫﯿﺌﺖ اﻣﻨﺎی ﻣﺴﺠﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﻣﺴﺠﺪ ﺣﻀﻮر ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ. اﯾﻦ اﻓﺮاد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻫﺘﻤﺎم در اداره ﺧﻮب ﻣﺴﺠﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻋﺪم ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎر ﺑﯿﻦ ﻫﯿﺌﺖ اﻣﻨﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ ﺑﻮدن ﻫﯿﺌﺖ و ﺳﺮ درﮔﺮﻣﯽ ﻣﺮاﺟﻌﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد و وﺟﻬﻪ هیأت اﻣﻨﺎء را ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در زﻣﺮه اﻓﺮاد ﻣﺸﮑﻞ ﺣﻞﮐﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ را ﻣﺨﺪوش ﻣﯽﮐﻨﺪ.
ﻫﯿأت اﻣﻨﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻧﻔﻮذ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻗﻮی ﺑﺮﺧﻮردا ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺟﺬب ﮐﻤﮏﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ از ﺧﯿﺮﯾﻦ و ﯾﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎی دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ. زﯾﺮا ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺑﺎﻻﯾﯽ دارد و ﺑﺪون ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻣﮑﺎن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮐﻤﺘﺮ وﺟﻮد دارد.
ﻫﯿﺌﺖ اﻣﻨﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت و ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺴﺠﺪ اﺗﺨﺎذ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم را ﺑﺪﻫﻨﺪ. اﯾﻦ اﻣﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻠﻮی ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺟﻮاﻧﺎن در اﺟﺮای ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت را ﻣﯽﮔﯿﺮد، ﺟﻮاﻧﺎن را در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی و اﺟﺮای ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻫﻤﺮاه ﻫﯿأت اﻣﻨﺎء ﻣﯽﮐﻨﺪ.
2. اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻪ اﻣﻮر ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن:
ﺟﻮاﻧﺎن از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭼﺸﻢداﺷﺖ ﮐﻤﮏ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ دارﻧﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ از اﻓﺮاد وﺟﯿﻪ و ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﮐﻪ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان هیأت اﻣﻨﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﯾﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ. اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻫﯿﺌﺖ اﻣﻨﺎی ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد.
3. ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ: ﻋﻨﺼﺮ «ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ» ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯿﺎن و ﻣﺘﻮﻟﯿﺎن ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪه در ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻧﺎن در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻗﺸﺮ ﺟﻮان اﺳﺖ.
د) والدین و خانواده:
ﻫﻤﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان اذﻋﺎن دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﺎﻧﻮاده را اﺟﺘﻤﺎع ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻓﮑﺮی ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ درواﻗﻊ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺳﺨﻦ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﺳﺖ اوﻟﯿﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد، ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ و در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻮدک ﺧﺎﻧﻮاده آﻧﭽﻨﺎن اﻫﻤﯿﺘﯽ دارد ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺑﭽﻪﻫﺎ در 5 ﺳﺎل اول زﻧﺪﮔﯽ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد و رﯾﺸة ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﮑﻼت را ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ دوره ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺑﯽ ﺑﺮای ﮐﻮدک ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﺎدر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻋﻮاﻃﻒ و ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻮدک را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﭘﺪر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﻮدی ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﭙﺮورد. از ﺟﻤﻠﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﺟﻮاﻧﺎن، ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻫﺪاﯾﺖ، ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ، ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺑﻮدن اﺷﺎره ﮐﺮد.
ﻋﻼﻗﻪ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻫﺪاﯾﺖ ﻓﺮزﻧﺪان اﻧﮕﯿﺰه ای ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮی ﺑﺮای ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ در اﻣﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ. زﯾﺮا اﮔﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﻧﮕﯿﺰة ﻗﻮی ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻫﻢ ﺧﻮد و ﻫﻢ ﻓﺮزﻧﺪان را دﭼﺎر ﻧﺎاﻣﯿﺪی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاری ﭘﺪر و ﻣﺎدر در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪان زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺜﻼً در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ در ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻮدن ﺧﻮد واﻟﺪﯾﻦ و ﺗﮑﺮﯾﻢ و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻋﻤﻠﯽ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز و ﺣﻀﻮر ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ آﻧﻬﺎ در ﻣﺴﺠﺪ اﺛﺮ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ در روح و ﺟﺎن ﺟﻮان ﻣﯽﮔﺬارد ﺗﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی ﭘﯽدرﭘﯽ و ﺑﺪون ﻋﻤﻞ. ﺷﺮﮐﺖ ﺟﻮاﻧﺎن در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﻣﺘﺄﺛﺮ از اﻧﺪرزﻫﺎ و ﺳﺨﻨﺎن و ﻧﻈﺎرت واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﻠﻮل ﭘﺬﯾﺮش رﻓﺘﺎر آﻧﺎن اﺳﺖ .ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﻀﺎﺳﺎزی ﻣﻨﺎﺳﺐ، اﻣﮑﺎن درک و ﯾﺎدﮔﯿﺮی ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺪا را ﺑﺮای ﻓﺮزﻧﺪان ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﻓﻀﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺗﺮﻏﯿﺐ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﺮﮐﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ(ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ و دﯾﮕﺮی،1389).
ﯾﮑﯽ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﻣﺸﺎﻫﺪهای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ روانﺷﻨﺎﺳﺎن رﻓﺘﺎرﮔﺮا ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻣﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ دﯾﺪن رﻓﺘﺎر دﯾﮕﺮان ﯾﺎد ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﺧﺎص ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ. ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دﯾﺪن رﻓﺘﺎرﻫﺎی واﻟﺪﯾﻦ ﯾﺎد ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل ﺧﺎﺻﯽ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ. ﺗﻘﻠﯿﺪ رﻓﺘﺎر واﻟﺪﯾﻦ در دورا ن ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﻪ وﺿﻮح دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺜﻼ دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻧﻤﯽ ﺑﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﭼﺎدر ﺑﺮ ﺳﺮ؛ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻧﻤﺎزﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺎدر ﻣﯽﭘﺮدازد. در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮارد واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﮕﺮش ﻣﺜﺒﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز در ذﻫﻦ ﮐﻮدک اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻣﺎدر و ﮔﻔﺘﻦ ﺟﻤﻼﺗﯽ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻪ او. ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗأﮐﯿﺪ روان ﺷﻨﺎﺳﺎن اﺳﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ در ﺗﺜﺒﯿﺖ و ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی رﻓﺘﺎر ﺑﺴﯿﺎر اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ. ﻫﺮ رﻓﺘﺎری ﮐﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﻮد ﻓﺮاواﻧﯽ آن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻫﺮ رﻓﺘﺎری ﮐﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﺸﻮد ﺗﻀﻌﯿﻒ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽﮔﺮدد ﭘﺲ ﺿﺮوری اﺳﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﻮد.
از ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﺜﺒﺘﯽ ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮدن ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺮای ﺷﺮﮐﺖ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮاﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺰاﯾﺎی ﺑﺴﯿﺎری داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﻨﺎﺳﮏ دﯾﻨﯽ، ﺗﻘﻮﯾﺖ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ و ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ارﺗﻘﺎء ﺳﻄﺢ ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ. اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮدن ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻋﺎﻃﻔﯽ ﻣﺜﺒﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪی در ذﻫﻦ او اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ(ﺳﺘﺎرزاده و دﯾﮕﺮان،1391).
هـ) نهادهای فرهنگی آموزش
ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و آﻣﻮزﺷﯽ، ﺳﺎزﻣﺎن آﻣﻮزش و ﭘﺮورش، داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ، ﺣﻮزهﻫﺎی ﻋﻠﻤﯿﻪ و ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ دﻫﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺸﻮر ﻧﻘﺶ زﯾﺎدی ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
1. آموزش و پرورش و دانشگاهها
از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺪارس درﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﯿﺶ از 18 ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻧﺶآﻣﻮز ﺑﻪ ﻣﺪت 9 ﻣﺎه از ﺳﺎل و ﺣﺪاﻗﻞ 5 ﺳﺎﻋﺖ در روز ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪون، ﻋﻠﻤﯽ، ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ و ﺣﺴﺎب ﺷﺪهای داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﻮاﻧﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ارزشﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺮده و آﻧﺎن را ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻨﻨﺪ. ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺳﻦ ﺑﯿﺪاری ﻣﺬﻫﺒﯽ را در ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﭙﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﻌﻠﻤﺎن و ﻣﺮﺑﯿﺎن و دﯾﮕﺮ ﻣﺴﺆﻻن ﻣﺪرﺳﻪ اﻟﮕﻮی ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر ﺑﺮای داﻧﺶآﻣﻮزان ﻧﻮﺟﻮان و ﺟﻮان ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺮﮔﺰاری ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ در ﻣﺪارس، ﺑﻬﺮهﺑﺮدن از روﺣﺎﻧﯿﻮن آﮔﺎه و ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ دﯾﻦ در ﮐﻼسﻫﺎی اﺧﻼﻗﯽ و دﯾﻨﯽ، داﺷﺘﻦ ﻣﻌﻠﻤﺎن و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻣؤﻣﻦ و ﻣﺘﻌﻬﺪ در ﻣﺪرﺳﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻠﯽ ﻣﺪرﺳﻪ را ﺑﺮای ﭘﺮورش دﯾﻨﯽ داﻧﺶآﻣﻮزان ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
2. ﺣﻮزهﻫﺎی ﻋﻠﻤﯿﻪ ﺑﺎ ﭘﺮورش و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻋﺎﻣﻼن دﯾﻨﯽ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺴﺎﺳﯽ در اﻧﺘﻘﺎل درﺳﺖ و اﺛﺮﮔﺬار ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻗﺸﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺟﻮاﻧﺎن دارﻧﺪ. ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﻮا، ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﻮم اﺳﻼﻣﯽ، واﻗﻒ ﺑﻪ ﻓﻨﻮن ارﺗﺒﺎﻃﺎت در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ و ﺑﺎ ﺑﺼﯿﺮت و درک ﺻﺤﯿﺢ ازﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ وﻇﺎﯾﻒ ﺧﻄﯿﺮ ﺣﻮزه ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯿﻪ در اﻣﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ. ﺣﻮزهﻫﺎی ﻋﻠﻤﯿﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ذﮐﺮ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻫﻢ ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ در دو اﻣﺮ زﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻼش و ﺳﻌﯽ ﻣﻀﺎﻋﻒ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.اولاً ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﻣﺸﮑﻼت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﻋﺘﻘﺎدی ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﮐﺸﻮر. ثانیأ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻋﺎﻟﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و دﯾﻨﯽ ﻣﺮدم را در ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺸﻮر و ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﺮﺧﻮردار را ﺟﻮاﺑﮕﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
در ﺣﻮزه ﭘﮋوﻫﺶ و آﺳﯿﺐ ﺷﻨﺎﺳﯽ رﻓﺘﺎر دﯾﻨﯽ ﺟﻮاﻧﺎن ﺣﻮزه ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯿﻪ و ﻧﯿﺰ داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﺘﺮک ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺪون و ﻣﻔﺼﻠﯽ را در ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر اﺟﺮاﮐﻨﻨﺪ و از ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ.
3. سازمان تبلیغات
ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی دﯾﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻧﯿﺰ در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﻣﻨﺴﺠﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﺎﻟﯽ از ﻣﺴﺎﺟﺪ و در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت آﻣﻮزﺷﯽ، ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ، رﻓﺎﻫﯽ از ﯾﮑﻄﺮف و ﺑﺎ ﻏﻨﯽﮐﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺴﺠﺪ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﺷﺪ.
و) فضا و موقعیت و فیزیکی مسجد
ﭘﯿﺮوان ﻫﻤﻪ ادﯾﺎن اﻟﻬﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻤﺎری و ﻓﻀﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺎه ﻫﺎی ﺧﻮد ﺗﻮﺟﻪ زﯾﺎدی داﺷﺘﻪاﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻧﯿﺰ از اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﻌﻤﺎری ﻣﺴﺠﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ. ﻓﻀﺎ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﺴﺠﺪ از دو ﺑﻌﺪ رواﻧﯽ و ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ تأثیرﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻠﻄﯿﻒ روﺣﯿﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻮد. ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎﮐﯿﺰه و آراﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن دور از ﺳﺮو ﺻﺪاﻫﺎی ﻣﺰاﺣﻢ و در ﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺎز و وﺳﯿﻊ ﺑﺎ ﺳﻘﻒ ﻫﺎی ﺑﻠﻨﺪ و ﻣﻌﻤﺎری اﺳﻠﯿﻤﯽ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎده ﺷﻮﻧﺪ(ﺳﺘﺎرزاده و دﯾﮕﺮان،1391).
در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮای ﺟﻮاﻧﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ تأثیرﮔﺬار ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ. زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﺠﺪ و ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ، ﻫﻢ ﺟﻮان می تواند ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و آﻣﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ اﯾﻨﮑﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﺟﻮان ﻧﯿﺰ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺣﺴﺎس ﻧﮕﺮاﻧﯽ در ﻣﻮرد ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﻧﺪارﻧﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ دو ﻣﻮرد ﮐﻪ ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ، وﺟﻮد اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ، ﺳﺎﻟﻦ ورزﺷﯽ، ﻓﺮوﺷﮕﺎه ﮐﺘﺎب و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﻧﻮن ﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎز ﻣﺤﻠﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﯾﺪ در زﻣﺮه اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ. ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪن اﯾﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت در اﻃﺮاف ﻣﺴﺠﺪ ﻫﻢ دﺳﺘﺮﺳﯽ و اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ را ﺑﺮای ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﻫﺪﻓﺪاری ﺑﺮای ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ در ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺟﻤﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﺶ ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺟﻤﻌﯽ در ﺟﻮاﻣﻊ در ﺣﺎل ﮔﺬر ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ، ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺖ آﻧﻬﺎ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎم و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص اﺳﺖ. رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺟﻤﻌﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎ و راﻫﺒﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻧﻄﺒﺎق ﯾﺎ ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻠﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺪاری ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ارزش ﻫﺎ و ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ.
ز)رسانه
اﻣﺮوزه دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران اﯾﻦ اﻣﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺟﻤﻌﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ اﺑﺰاری ﺑﺮای ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﺮدم اﻧﺪ، اﺑﺰاری ﺑﺮای آﻣﻮزش و ﭘﺮورش، ﻓﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺗﺤﻮل و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮده و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﯾﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﻧﺪ. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﺴﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺨﺼﻮص ﻧﺴﻞ ﺟﻮان اﯾﻔﺎ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ اﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، اﻣﺮوزه اﯾﻦ اﺑﺰار و وﺳﺎﯾﻞ ﻫﻤﭽﻮن رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن، از ﻟﻮازم ﺿﺮوری زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ.
رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان در دو ﺑﺨﺶ ﮐﻠﯽِ ﻫﺪاﯾﺖ، ﺗﺮﺑﯿﺖ و ارﺗﻘﺎی ﻓﮑﺮی و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻧﺤﺮاﻓﺎت و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻧﺎﻫﻨﺠﺎری ﻫﺎ ﻗﺮارداد. ﻣﺴﯿﺮ اﯾﻦ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ درﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه ﻣﻌﺎرف دﯾﻨﯽ و اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺻﺤﯿﺢ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺑﺨﺶ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﻧﯿﺰ رﺳﺎﻟﺖ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﮐﻦ ﻣﻬﻤﯽ از اﺑﺰار ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﺿﻤﻦ ﭘﺮﻫﯿﺰ دادن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت از ﻧﻘﺾ ﺣﺪود ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه و ﺧﻄﻮط ﻗﺮﻣﺰ در ﺷﺮع ﻣﻘﺪس اﺳﻼم، وﻇﺎﯾﻒ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻧﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد اﯾﻦ وﻇﺎﯾﻒ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی دﻗﯿﻖ و اﺻﻮﻟﯽ در راﺳﺘﺎی ﺧﻂ دﻫﯽ ﺑﻪ روﻧﺪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﯿﺰ ﭘﺮﮐﺮدن ﺻﺤﯿﺢ اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ اﻓﺮاد ﺑﻪ وﯾﮋه ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎ اﻟﻬﺎم از ﻣﺒﺎﻧﯽ و ارزﺷﻬﺎی دﯾﻨﯽ و اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه درﻋﺼﺮ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت زﻫﺮآﮔﯿﻦ دﺷﻤﻨﺎن و ﺗﻼش آﻧﺎن دراﯾﺠﺎد اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﻓﮑﺮی و اﺧﻼﻗﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎن، ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻄﯿﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و دﯾﮕﺮ وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ را در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد(ﺳﺘﺎرزاده،1391).
ح) همسالان
ﻫﻤﺴﺎﻻن و دوﺳﺘﺎن از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺪن ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. آﻧﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ تأثیر ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ و از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ تأثیر ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ. ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺎﮐﯿﺪ دارﻧﺪ و آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺗﺒﺎط اﻓﻘﯽ ﯾﺎد ﮐﺮده اﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻫﻢ ﺳﻄﺢ از ﻟﺤﺎظ ﺳﻨﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ.
در دوره ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﻫﻤﺴﺎﻻن ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﺶ را در ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺪن ﻓﺮد ﺑﺎزی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻫﻮﯾﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از واﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮد ﭘﯿﺪا ﺑﮑﻨﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺻﻤﯿﻤﯽ و ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻻن ﺧﻮد ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
ط)تحلیل آماری
ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎری اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ را، داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﭘﯿﺎم ﻧﻮر ﻣﺮﮐﺰ ﺳﺎری در ﺳﺎل1392 ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ 310 ﻧﻔﺮ(ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺎی اراﺋﻪ ﺷﺪه) ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺗﻌﺪاد ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺟﻤﻊ آوری ﺷﺪه،270 ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ.
1. ﺗﺤﻠﯿﻞ آزﻣﻮن ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ ﺑﺮای ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎی ﻣﺴﺠﺪی:
ﺑﺮ اﺳﺎس آزﻣﻮن ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ در ﺑﯿﻦ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﻣﺴﺠﺪی ﺗﺄﺛﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻇﺎﻫﺮی و ﻣﻌﻤﺎری ﻣﺴﺎﺟﺪ (3/82)، ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻓﻌﺎﻻن ﻣﺴﺎﺟﺪ (3/76)، ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎی اﻣﺎم ﻣﺴﺠﺪ (3/67) دارای ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن در ﻣﺴﺎﺟﺪ را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻘﺪار آﻣﺎرة ﮐﺎی دو، ﻣﻌﺎدل 77/623 و درﺟة آزادی ﺑﺮاﺑﺮ 5 و ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﯽ داری (sig) ﺑﺮاﺑﺮ 0/000 ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ sig ﮐﻤﺘﺮ از 5./. درﺻﺪ اﺳﺖ، ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺗﮏ ﺗﮏ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﯾﮏ ﺗﻔﺎوت ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﯽ دار ﺑﻮده اﺳﺖ.
2. ﺗﺤﻠﯿﻞ آزﻣﻮن ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ ﺑﺮای ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ:
ﺑﺮ اﺳﺎس آزﻣﻮن ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ در ﺑﯿﻦ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺧﺎﻧﻮاده (3/64)، ﻫﻤﺴﺎﻻن (3/25)، داﻧﺸﮕﺎه و ﻣﺪرﺳﻪ (3/02) دارای ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ در ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن در ﻣﺴﺎﺟﺪ را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻘﺪار آﻣﺎره ی ﮐﺎی دو، ﻣﻌﺎدل 77/623 و درجة آزادی ﺑﺮاﺑﺮ 5 و ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﯽ داری (sig) ﺑﺮاﺑﺮ 0/000 ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ sig ﮐﻤﺘﺮ از 5./. درﺻﺪ اﺳﺖ، ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺗﮏ ﺗﮏ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔﺎوتی ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻔﺎوتی ﻣﻌﻨﯽ دار ﺑﻮده اﺳﺖ.
| جدول شماره 1: نتایج آزمون t تک نمونه ای برای مؤلفههای مسجدی مؤثر بر جذب جوانان در مساجد |
| فاصله اطمینان (95%) | انحراف معیار | معنی داری | درجه آزادی | مقدار آماره | میانگین | متغیر |
| |
| حد پایین | حد بالا |
| 24/0- | 39/0- | 32/0- | 00/0 | 269 | 76/7- | 68/3 | وضعیت ظاهری و معماری مساجد |
| 16/0- | 27/0- | 33/0- | 00/0 | 269 | 96/7- | 77/3 | شایستگی های فعالان مسجد |
| 37/0- | 55/0- | 46/0- | 00/0 | 269 | 12/10- | 53/3 | شایستگی های امام مسجد |
| 07/0- | 21/0- | 14/0- | 00/0 | 269 | 96/3- | 85/3 | شایستگی های نمازگزاران مسجد |
| 38/0- | 053/0- | 46/0- | 00/0 | 269 | 89/11- | 53/3 | فعالیت مستمر کانون های فرهنگی هنری مساجد |
| منبع: یافته های میدانی و محاسبات نگارندگان |
| جدول شماره 2: معناداری آزمون فریدمن مؤلفههای مسجدی موثر بر جذب جوانان در مساجد |
| شاخص های آماری | مقادیر محاسبه شده |
| تعداد | 270 |
| کای دو | 623/77 |
| درجه ی آزادی | 5 |
| Sig | 000/0 |
| منبع: یافته های میدانی و محاسبات نگارندگان |
| جدول شماره 3: ارزیابی و اولویت بندی مؤلفههای مسجدی موثر بر جذب جوانان در مساجد |
| مؤلفهها | میانگین رتبهها | اولویت مؤلفهها |
| وضعیت ظاهری و معماری مساجد | 82/3 | 1 |
| شایستگی های فعالان مسجد | 76/3 | 2 |
| شایستگی های امام مسجد | 67/3 | 3 |
| شایستگی های نمازگزاران مسجد | 54/3 | 4 |
| فعالیت مستمر کانون های فرهنگی هنری مساجد | 47/3 | 5 |
| منبع: یافته های میدانی و محاسبات نگارندگان |
| |
| جدول شماره 4: نتایج آزمون tیک طرفه برای مؤلفه های اجتماعی و فرهنگی موثر بر جذب جوانان به مسجد |
| فاصله اطمینان (95%) | انحراف معیار | معنی داری | درجه آزادی | مقدار آماره | میانگین | متغیر |
| |
| حد پایین | حد بالا |
| 01/0- | 24/0- | 12/0- | 00/0 | 269 | 01/2- | 78/3 | تاثیر خانواده |
| 34/0 | 14/0 | 24/0 | 00/0 | 269 | 89/4 | 24/4 | تاثیر همسالان |
| 49/0- | 65/0- | 57/0- | 00/0 | 269 | 67/2- | 42/3 | تاثیر مدارس و دانشگاه |
| 02/0- | 24/0- | 12/0 | 00/0 | 269 | 79/1- | 57/3 | تاثیر رسانه ها |
| 44/1 | 20/0 | 82/0 | 00/0 | 269 | 11/2- | 74/3 | تاثیر گروه های مرجع |
| منبع: یافته های میدانی و محاسبات نگارندگان |
| |
| جدول شماره 5: معناداری آزمون فریدمن مؤلفه های اجتماعی و فرهنگی موثر بر جذب جوانان به مسجد |
| شاخص های آماری | مقادیر محاسبه شده |
| تعداد | 270 |
| کای دو | 158/125 |
| درجه ی آزادی | 4 |
| Sig | 000/0 |
| منبع: یافته های میدانی و محاسبات نگارندگان |
| جدول شماره 6: ارزیابی و اولویت بندی مؤلفه های اجتماعی و فرهنگی موثر بر جذب |
| مؤلفه ها | میانگین رتبه ها | اولویت مؤلفه ها |
| تاثیر خانواده | 64/3 | 1 |
| تاثیر همسالان | 25/3 | 2 |
| تاثیر مدارس و دانشگاه | 02/3 | 3 |
| تاثیر رسانه ها | 87/2 | 4 |
| تاثیر گروه های مرجع | 22/2 | 5 |
| منبع: یافته های میدانی و محاسبات نگارندگان |
اراﺋﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات
ﻓﺮآﯾﻨﺪ ارزش ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺪرن و از ﺳﺎده زﯾﺴﺘﯽ به ﺗﺠﻤﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و اﯾﻦ روﻧﺪ ﺑﺮ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺗﺠﻤﻞ ﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﺑﻌﻀﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺗﺮﺣﯿﻢ، ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ از ﺗﺎﻻرﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﺰد ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﻟﯿﺎن اﻣﺮ ﺗﺪﺑﯿﺮی ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﻨﺪ. ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ در ﻓﻀﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻧﯿﺎزﻫﺎی دﯾﻨﯽ را ﺑﻪ روش ﻫﺎی ﺟﺬاب ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﯿﻢ.ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻈﺎم ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ آﻣﻮزه ﻫﺎی دﯾﻨﯽ و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی دﯾﻨﯽ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ دﯾﻨﯽ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻃﺮاﺣﯽ و ﭘﯿﺎده ﮐﻨﯿﻢ.ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺑﻪ روش ﺳﻨﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮی ﻧﯿﺎز ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی و ارﺗﺒﺎﻃﺎت، اﻣﮑﺎﻧﺎت وﺳﯿﻌﯽ را در ﻋﺮﺻﻪ ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ. ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻣﻮزش دادن ﺑﻪ ائمة ﺟﻤﺎﻋﺎت از اﯾﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت در ﻣﺴﺎﺟﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ. ﺟﻮان ﺑﻪ اﻫﻞ ﻣﺴﺠﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻟﮕﻮی ﻋﻤﻠﯽ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﯿﺎن ﮔﻔﺘﺎر و ﻋﻤﻞ اﯾﻦ ﻗﺸﺮ ﺗﻨﺎﻗﺾ و ﺗﻀﺎد ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﺎﺳﺒﯽ ﻣﯿﺎن ﻗﻮل و ﻓﻌﻞ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺟﻮان، دﯾﻦ ﮔﺮﯾﺰ و ﺳﺮدرﮔﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻣﺘﻮﻟﯽ، راه ﮐﺎرﻫﺎی ﻋﻤﻠﯽ و ﺗﺪاﺑﯿﺮ آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻃﺮح ﺗﺮﺑﯿﺖ دﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی روش ﺗﺮﺑﯿﺖ اﻟﮕﻮﯾﯽ آﻣﻮزه ﻫﺎی ﻗﺮآﻧﯽ و ﻣﻌﺎرف اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ. دﯾﻦ اﺳﻼم، دﯾﻦ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ و در آﯾﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮآن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ روش ﻫﺎ و ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎی اراﺋﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ دﯾﻨﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ. زﺑﺎن دﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺮم و در راﺳﺘﺎی ﺧﯿﺮ و ﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺟﻮان ﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺨﺎﻃﺐ، روش ﺗﺒﻠﯿﻐﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد. ﺑﺮای ﺣﻀﻮر ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن و ﺟﻮاﻧﺎن در ﻣﺴﺎﺟﺪ، ﺑﺎﯾﺪ از اﺣﺴﺎس ﻣﺬﻫﺒﯽ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ﻋﺎﻃﻔﯽ آﻧﻬﺎ ﺷﺪ.
اﺣﺴﺎس ﻣﺬﻫﺒﯽ ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﯿﻖ ﺗﺮﯾﻦ ﮔﺮاﯾﺸﺎت ﻓﻄﺮی اﺳﺖ. ﻇﺮﻓﯿﺖ ذﻫﻨﯽ ﮐﻮدﮐﺎن از ﻃﺮﯾﻖ اراﺋﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮﻟﺸﺎن، ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ آﻧﻬﺎ را ﺷﮑﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺑﯿﻨﺶ دﯾﻨﯽ آﻧﻬﺎ را ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. رﻓﺘﺎر اﺋﻤﻪ ﺟﻤﺎﻋﺎت ﺑﺎﯾﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻟﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ. ﺟﻮاﻧﺎن ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺷﺮﮐﺖ داده ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮی، ﺑﺎﯾﺪ راه ﻧﻮآوری ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻫﻤﻮار ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺮز ﻣﯿﺎن ﺑﺪﻋﺖ و ﻧﻮآوری ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ آﺳﯿﺐ ﻫﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ اﺳﺖ. اﻫﻤﯿﺖ و ارزش ﺣﻀﻮر در ﻣﺴﺠﺪ و ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس آﯾﺎت اﻟﻬﯽ، رواﯾﺎت و ﺳﯿﺮه ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ(ع) ﺑﺮﮐﺴﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ، از ﻃﺮﻓﯽ ﺟﺬب ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ درﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﯽ مسئله ﺟﺪی و از دﻏﺪﻏﻪ ﻫﺎی ﻣﺘﻮﻟﯿﺎن اﻣﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ، وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی دوره ﺟﻮاﻧﯽ اﯾﺠﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ راﻫﮑﺎرﻫﺎی ﻣﺘﻨﺎﺳﺒﯽ ﺟﻬﺖ ﺟﺬب آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﺟﻤﺎﻋﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد، در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺮح اﺳﺖ:
- ﺻﻼﺣﯿﺖﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ و اﺧﻼﻗﯽ ﭘﯿﺶ ﻧﻤﺎز و ﻣﺤﯿﻂ ﮔﺮم و آﻣﻮزﻧﺪه ﺑﻮدن ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و اﺣﺘﺮام آﻣﯿﺰ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻬﻢ ﻋﻤﺪه ای در ﺟﺬب آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻦ ﮐﺎﻧﻮن وﺣﺪت و ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
- ﺧﻠﻖ و ﺧﻮی ﻧﯿﮑﻮی اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﻣﻬﺎرت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ او در ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
- اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﺣﻀﻮر اﺗﻔﺎﻗﯽ ﯾﺎ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺟﻮاﻧﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ﺗﻮﺳﻂ اﻣﺎم ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ ﭼﻬﺮه ای ﮔﺸﺎده و ﻣﺘﺒﺴﻢ اﺣﺴﺎس زﯾﺒﺎ و ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ی را در ﺟﻮاﻧﺎن ﺷﮑﻮﻓﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ.
- دﻋﻮت از داﻧﺶ آﻣﻮزان و ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻌﻠﻤﯿﻦ آن ﻫﺎ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎی ﺧﺎص ﺟﻬﺖ ﺻﺮف ﻧﺎﻫﺎر و اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﺗﻮﺳﻂ اﻣﺎم ﻣﺴﺠﺪ.
- ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ در آوردن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻧﻤﺎﯾﺶﻫﺎی ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ و ﭘﺨﺶ ﻓﯿﻠﻢ و اﺳﻼﯾﺪ
- ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﺘﯿﻦ و ﺗﻮام ﺑﺎ ﻋﻄﻮﻓﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻧﻤﺎز ﮔﺰاران ﺟﻮان از ﺳﻮی ﺧﺎدﻣﺎن و ﻣﺘﻮﻟﯿﺎن و اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﺠﺪ.
- ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮﺻﺘﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺮای دوﺳﺘﯿﺎﺑﯽ و ﻋﻘﺪ اﺧﻮت اﺳﻼﻣﯽ در آﯾﺪ. ﺟﻮاﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﻨﯽ و وﺿﻌﯿﺖ ﻋﺎﻃﻔﯽ وﯾﮋه ﺧﻮد ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دوﺳﺘﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻪ آن ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ و ﺗﺪرﯾﺠﺎً ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺴﺠﺪ اﻧﺲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ.
- ﻗﺮﯾﻦ ﺷﺪن ﻋﻠﻢ و ﻋﺒﺎدت در ﻣﺴﺎﺟﺪ وﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺗﺎزه در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﺎر ﺟﻮان ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽ رود داﻧﺶ ﺗﺎزه ای را ﻓﺮا ﮔﯿﺮد و از ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ اﻓﺮاد داﻧﺸﻤﻨﺪ و داﻧﺎ ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﻮد در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺴﺠﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋﻠﻢ و ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را در ﺗأمین ﺳﻌﺎدت ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎز ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ.
- ﻣﺘﻮﻟﯿﺎن اﻣﻮر ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﻓﺮادی ﺧﻮش اﺧﻼق، ﺑﺎ ﺟﺎذﺑﻪ و ﻣﻮدب ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﻧﻮن ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻃﺮه ای زﯾﺒﺎ ﺑﺮ ذﻫﻦ ﻣﺮاﺟﻌﯿﻦ ﺑﮕﺬارد.
- ائمة ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و رواﻧﯽ ﻧﺴﻞ ﺟﻮان آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﻌﺪادی ﮐﺘﺐ ﻣﻨﺎﺳﺐ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ائمة ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﻫﺪاﯾﺘﮕﺮان ﻓﮑﺮی در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﻮد.
- آﻣﻮزش و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺋﻤﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ، ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﺪاوم آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه از ﻧﻈﺮﮔﺎه آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ دﻧﯿﺎی ﻣﺨﺎﻃﺐﻫﺎ
- ﺷﺮﮐﺖ اﺋﻤﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ و هیأت اﻣﻨﺎی ﻣﺴﺠﺪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺪرﺳﻪ و ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺪرﺳﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آﻧﻬﺎ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻞ
- ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﮔﺮﯾﺰ ﺟﻮان از ﻣﺴﺠﺪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺗﮑﺮاری ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺧﻄﺒﺎ و ﮔﻮﯾﻨﺪﮔﺎن و ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎن ﺑﺮای اﯾﺮاد ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎه و ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ده دﻗﯿﻘﻪ ای ﺗﻤﺮﯾﻦو ورزﯾﺪﮔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. روح زﯾﺒﺎ ﻃﻠﺐ ﺟﻮان، ﮐﻼم ﺟﻮان، رﺳﺎ و ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽ ﻃﻠﺒﺪ.
- ﺟﻮان از ﺟﻮان ﺑﻬﺘﺮ و زودﺗﺮ ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﺑﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺟﻮان گرایی دﺳﺖ ﺑﺰﻧﯿﻢ ﮔﺮه ﮔﺸﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺗﻔﺎوت ﻧﺴﻞﻫﺎ، ﮐﻨﺪی رﻓﺘﺎر، ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮدن ﻧﻤﺎز، ﻃﺮح ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻓﻀﺎی اﻣﺮوز، ﻣﯿﺎن ﻣﺨﺎﻃﺐ و ﮔﻮﯾﻨﺪه ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽاﻓﮑﻨﺪ.
- زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻇﺎﻫﺮی و آراﺳﺘﮕﯽ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻧﯿﺰ در ﺟﺬب ﺟﻮان ﺑﯽ تأثیر ﻧﯿﺴﺖ. ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ و ﻃﺮاوت ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻮان را ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪ و ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺳﻮق ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻮی ﺑﺪ، ﻓﻀﺎی ﺗﻨﮓ ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ، ﻓﺮشﻫﺎ و ﻣﻮﮐﺖﻫﺎی آﻟﻮده را ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯽ رﻏﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ.
- ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺎﻧﻮن ﻫﻤﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ. اﻧﺤﺼﺎر ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻼف ﺳﻨﺖ و ﺳﯿﺮه اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ.
- ﻣﺮﺑﯿﺎن و ﻣﻌﻠﻤﺎن و ﭘﺪران و ﻣﺎدران، ﺧﻮد در ﺟﻤﺎﻋﺖﻫﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎﮔﺮدان و ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻗﺘﺪا ﮐﻨﻨﺪ.
ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺎﺧﺬ
ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ و دﯾﮕﺮان(1389)،ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺴﺠﺪ،ﺗﺪوﯾﻦ اﻟﮕﻮی ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ،ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ،ﺳﺎل دوم،ﺷﻤﺎره ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم،ﺻﺺ80-55
ﻣﻮﺣﺪی،ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ(1384):ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ و اراﺋﻪ اﻟﮕﻮی ﻣﻄﻠﻮب آن در اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﺎﺟﺪ،ﺗﻬﺮان،ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت اﺳﻼﻣﯽ.
ﻋﺒﺎﺳﯽ،رﺳﻮل(1389):ﺗﺪوﯾﻦ اﻟﮕﻮی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺛﺮﺑﺨﺶ ﻧﻬﺎدﻫﺎی دﯾﻨﯽ،ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی ﻣﺴﺠﺪ،داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان،رﺳﺎﻟﻪ دﮐﺘﺮی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ.
ﺳﺘﺎرزاده،داوود و دﯾﮕﺮان(1391)، ﺑﺮرﺳﯽ تأثیر ﻧﻤﺎز ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮑﯽ از اﺑﻌﺎد دﯾﻨﺪاری ﺑﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯿﺰان آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﻮاﻧﺎن،ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪ ای ﻧﻤﺎز و ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ،داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﺑﻨﺪرﮔﺰ اﺳﺘﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن. ﺳﺘﺎرزاده،داوود (1391)، ﺑﺮرﺳﯽ تأثیر ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ ﮔﺮاﯾﺶ ﺟﻮاﻧﺎن ﻋﻀﻮ ﮐﺎﻧﻮن ﻫﺎی ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ،ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻋﻠﻤﯽ ﺳﺮاﺳﺮی ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم،ﯾﺎﺳﻮج،اداره ﮐﻞ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺘﺎن ﮐﻬﮕﯿﻠﻮﯾﻪ و ﺑﻮﯾﺮاﺣﻤﺪ،ﮐﺎﻧﻮن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮی ﻣﺴﺎﺟﺪ.
رﻫﺒﺮی، ﺣﺴﯿﻦ(1380)، ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻬﺎد ﻋﺒﺎدت و ﺳﺘﺎد وﻻﯾﺖ، ﺗﻬﺮان، ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺎپ و اﻧﺸﺎرات وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ.
ﻗﺮاﺋﺘﯽ،ﻣﺤﺴﻦ(1386)، اوﻟﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داران دﻧﯿﺎ ،ﻣﺠﻠﻪ رﺷﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺪرﺳﻪ ، ﺷﻤﺎره ﻫﻔﺘﻢ، دوره ﭘﻨﺠﻢ،ﺻﺺ4-7.
دﻟﺒﺮی، ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ (1387)، آﺳﯿﺐﻫﺎی ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ دﯾﻨﯽ از ﻧﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ، ﻣﺠﻠﻪ رﺷﺪ آﻣﻮزش ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﯽ ، دوره ﺑﯿﺴﺘﻢ ، ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎرم ،ﺻﺺ 4-13.